دستاورد محقق ایرانی دانشگاه بریتیش کلمبیا: ساخت ابزاری برای تشخیص نوشیدنی‌های مسموم
محققان دانشگاه بریتیش کلمبیا با همکاری یک دانشمند ایرانی-کانادایی ابزاری جدید و کارآمد برای جلوگیری از آلوده شدن نوشیدنی‌ها به مواد مخدر و مقابله با تعرض های مرتبط با مسمومیت هنگام قرارهای ملاقات طراحی کرده‌اند. این ابزار که «Spikeless« نام دارد، یک همزن کوچک است که می‌تواند مواد مخدری مانند گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید (GHB) و کتامین را در نوشیدنی‌های آلوده شناسایی کند و در عرض چند ثانیه نتیجه را نمایش دهد.
گاما-هیدروکسی‌بوتیریک اسید یک ماده مخدر سیستم عصبی مرکزی است که معمولاً به عنوان داروی تعرض جنسی استفاده می‌شود. این ماده بی‌رنگ، بی‌بو و تا حدی بی‌مزه است که باعث ایجاد سرگیجه، گیجی، از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت و حتی بیهوشی می‌شود. اثرات آن معمولاً بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از مصرف ظاهر می‌شوند و ممکن است چند ساعت طول بکشند. مصرف بیش از حد این ماده می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی، تشنج و حتی کما شود.
در مقابل کتامین یک داروی بیهوشی قوی است که در پزشکی و دامپزشکی استفاده می‌شود. در موارد غیرقانونی، این ماده به عنوان یک داروی توهم‌زا و مسموم‌کننده نوشیدنی‌ها به کار می‌رود. مصرف کتامین باعث ایجاد اختلال در ادراک، عدم توانایی در حرکت، گیجی و از دست دادن هوشیاری می‌شود. اثرات این ماده به‌سرعت ظاهر می‌شوند و ممکن است چندین ساعت ادامه داشته باشند. در دوزهای بالا، کتامین می‌تواند منجر به فلج موقت و ناتوانی در دفاع از خود شود.
ثمین یوسفی، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه بریتیش کلمبیا و یکی از مخترعان این ابزار، در یک بیانیه خبری اعلام کرد: «در هر مکانی که بار وجود دارد — کلوب‌ها، مهمانی‌ها، جشنواره‌ها — خطر مسمومیت عمدی نوشیدنی‌ها مطرح است. افراد قبلاً از لیوان‌ها، زیرلیوانی‌ها، نی‌های مخصوص و حتی لاک ناخن برای تشخیص این مواد استفاده کرده‌اند، اما دستگاه ما نسبت به گزینه‌های موجود نامحسوس‌تر است و نوشیدنی را آلوده نمی‌کند.»
مواد مخدری که برای آلوده کردن نوشیدنی‌ها استفاده می‌شوند، معمولاً بی‌رنگ و بی‌بو هستند و بسیاری از قربانیان تا زمانی که اثرات این مواد ظاهر نشود، متوجه خطر نمی‌شوند. این مشکل بسیار شایع است و زنان و افراد دارای جنسیت متنوع بیشتر از مردان در معرض خطر قرار دارند. یک مطالعه اخیر نشان داده است که از هر ۱۰ زن، یک نفر تجربه مسمومیت نوشیدنی را گزارش کرده است.
این همزن‌ها دارای نوک‌هایی با پوشش شیمیایی خاصی هستند که هنگام شناسایی مواد مخدر مضر، تغییر رنگ می‌دهند. این ابزار برای نوشیدنی‌های الکلی و غیرالکلی قابل استفاده است و به‌صورت یک‌بار مصرف طراحی شده است. همچنین، هدف این است که این همزن‌ها در مکان‌هایی مانند بارها، رستوران‌ها و جشنواره‌های موسیقی در دسترس عموم قرار گیرند.
محققان امیدوارند که اماکن عمومی این ابزار را تهیه و در اختیار مشتریان قرار دهند تا مسئولیت پیشگیری از جرایم مرتبط با مسمومیت نوشیدنی‌ها تنها بر عهده قربانیان نباشد. ساشا سانتوس، کارشناس بهداشت عمومی و پیشگیری از خشونت، در این باره اظهار داشت: «تاکنون تمرکز اقدامات پیشگیرانه بر افراد بوده است، اما تحقیقات و تجربه نشان داده که این رویکردها چندان مؤثر نیستند.»
دکتر یوهان فاستر، استاد مهندسی شیمی و زیست‌محیطی، ایده اولیه این همزن را در سال ۲۰۱۱ به همراه برادرش اندرو مطرح کرد. این تیم طی سه سال گذشته مشغول توسعه نمونه اولیه بوده و اکنون در حال آماده‌سازی برای آزمایش‌های واقعی و راه‌اندازی یک استارتاپ برای تولید انبوه این محصول است.
فاستر در پایان خاطرنشان کرد: «اگر افراد به دلیل وجود Spikeless در یک مکان احساس امنیت بیشتری کنند، این می‌تواند یک مزیت رقابتی برای آن مکان باشد.»
