پایتخت فسیل دایناسورهای جهان در آلبرتا

آلبرتا، خانه بزرگ‌ترین ذخایر فسیل‌های دایناسور روی زمین است و شهر درامهلر Drumheller، واقع در 280 کیلومتری جنوب ادمونتون، مرکز آن است. این شهر کوچک با جمعیت 7968 نفری به عنوان پایتخت جهانی دایناسورها شناخته می‌شود.

در اینجا، در این توپوگرافی خارق‌العاده سرزمین‌های بد و یا همان بدلندز (Badlands)، استخوان‌های دایناسور معمولاً در حال بیرون آمدن از زمین دیده می‌شوند و برخی از شگفت‌انگیزترین اکتشافات منطقه در موزه دیرینه‌شناسی رویال تایرل (Royal Tyrrell Museum)، یک موزه تاریخ طبیعی و مرکز تحقیقاتی معتبر جهانی که سالانه بیش از 430000 نفر بازدیدکننده را به خود جذب می‌کند، به نمایش گذاشته می‌شود.

دکتر جیم گاردنر، دیرینه شناس در موزه رویال تایرل که متخصص دوزیستان و خزندگان ماقبل تاریخ است، می‌گوید: «دلیل غنی بودن این منطقه از نظر اکتشافات فسیل دایناسورها این است که 75 میلیون سال پیش این منطقه، کاملاً با آن چیزی که امروز است متفاوت به نظر می‌رسید. زمانی این دشت آبرفتی نیمه خشک، شرایط ایده‌آلی برای زندگی موجودات زنده، به ویژه دایناسورها داشت که می‌توانستند از انبوهی از حیات گیاهی و موجوداتی مانند کروکودیل‌ها، پتروسارها (خزندگان پرنده) و البته دایناسورهای دیگر تغذیه کنند.

شرایط آن زمان برای حفظ دایناسورها پس از مرگ نیز عالی بود: طوفان‌های فصلی و سیل‌های شدید تعداد زیادی آنها را از بین می‌بردند، و سپس به سرعت اجساد آنها را زیر مقادیر زیادی رسوب دفن می‌کردند. آقای دکتر گاردنر توضیح می‌دهد: «آب در این چرخه اتفاقی شگفت انگیز از وقایع کلیدی بود: به ایجاد زندگی کمک کرد، باعث مرگ شد، بقایای دایناسور را در شرایط عالی برای حفظ دفن کرد، سپس فسیل‌هار را به حرکت درآورد. در نتیجه آلبرتا کانون اصلی دایناسورها در جهان است.»

آب همچنین نقشی کلیدی در آشکارسازی فسیل‌ها دارد. در طول عصر یخبندان (تقریباً 25000 تا 40000 سال پیش)، ورقه‌های ضخیم یخ بخش زیادی از سنگ‌های رسوبی تازه شکل گرفته را از بین بردند. سپس، با گرم شدن آب و هوا، سیلاب‌های آب ناشی از ذوب شدن یخ‌ها از یخچال‌های طبیعی به ضخامت بیش از 1 کیلومتر خارج شد و دره‌های رودخانه‌ای جدید را ایجاد کرد. گاردنر می‌گوید: «فرآیند شبیه به عقب کشیدن پرده تئاتر بود. فرسایش هنوز هم تا امروز ادامه دارد، بنابراین هر سال چند میلی‌متر سنگ از بین می‌رود و فسیل‌های جدیدی پدیدار می‌شود.»

فرسایش رودخانه منجر به اکتشافات استثنایی شده است، از جمله یکی از ستاره‌های موزه، که یک تیراناسوروس رکس ملقب به «زیبای سیاه» Black Beauty است که به طور تصادفی توسط دو دانش آموز در حال ماهیگیری در رودخانه Crowsnest پیدا شد. زیبای سیاه یکی از بهترین اسکلت‌های T-Rex است که تا کنون در آلبرتا کشف شده است، جمجمه‌اش 1.3 متر طول و حدود 1 متر عرض دارد. اما به عنوان یک تی‌رکس نوجوان از نظر استانداردهای تی‌رکس کوچک در نظر گرفته می‌شود.

کمتر از 1 درصد از سه میلیون نمونه فسیل‌های ثبت شده این موزه در معرض دید عموم قرار دارند و بقیه در اتاق‌های مجموعه و انبارها نگهداری می‌شوند. یکی از مهم‌ترین یافته‌هایی که در آنجا ذخیره شده است، یک مارمولک شبیه به پرندگان است که در حالت مرگ فسیل شده است. گاردنر می‌گوید: «هنگامی که محققان ما آن را مورد مطالعه قرار دادند، متوجه شدند که روی استخوان‌های اندام جلویی دارای لکه‌های سیاه کوچکی است که نقاط اتصال پرها هستند. «اینها را می توان در پرندگان امروزی نیز مشاهده کرد. بنابراین، این اولین شواهد محکمی بود که نشان می‌داد این گروه دایناسور دارای پر بوده است.»

هر سال حدود 3000 تا 5000 نمونه که در قالب‌های گچ و پارچه محافظت می‌شوند به موزه می‌رسند که بزرگترین آنها باید از حفاری‌های صحرایی با هلیکوپتر منتقل شوند. رایان راسل، یک متخصص حفاظت از دیرینه‌شناسی که در بخش مجموعه‌ها کار می‌کند، می‌گوید: «حتی کوچک‌ترین قطعه‌ها برای تحقیقات ارزشمند و حیاتی در نظر گرفته می‌شوند. «یک تکه کوچک استخوان می‌تواند دارای آثار دندانی روی آن باشد. دانشمندان آزمایشگاهی تنها از این طریق می‌توانند به اطلاعات مهم جدیدی مانند رژیم غذایی دایناسورهای پی ببرند.»

بسیاری از بزرگترین نمونه های موزه در پارک استانی دایناسور (Dinosaur Provincial Park)، یک مکان میراث جهانی یونسکو که در 170 کیلومتری جنوب شرقی درامهلر قرار دارد، کشف شدند. اَمبر وایت‌بون، دیرینه‌شناس و راهنمای پارک، می‌گوید: «بسیاری از آنها به اواخر دوره کرتاسه، حدود 10 میلیون سال قبل از انقراض دسته جمعی دایناسورها برمی‌گردد. هیچ جای دیگری بر روی زمین نمی‌تواند با این تعداد و کیفیت با نمونه‌هایی که ما در اینجا پیدا کرده‌ایم، که شامل بیش از 50 گونه دایناسور، 150 اسکلت کامل و 450 موجودات مختلف فسیل شده است، برابری کند.»

این پارک سالانه بیش از 100000 بازدید کننده را به خود جذب می‌کند. یکی از محبوب‌ترین سفرهای توریستی با راهنما به یک منطقه وسیع مملو از استخوان دایناسور است که مساحتی به اندازه دو زمین فوتبال را پوشش می‌دهد و محل استراحت گله‌ای از دیاناسورهای سنتروزاروس شاخدار، یکی از بستگان تریسراتوپس سه شاخ است. وایت‌بون گفت: «حجم گله بیش از 1000 عدد بوده است. بر اساس نحوه قرار گرفتن استخوان‌هایشان، تصور می‌شود که هنگام عبور از رودخانه‌ای عمیق دچار وحشت شده‌اند و غرق شدند.»

فسیل‌های دایناسورها برای اولین بار در آلبرتا توسط قبیله بومیان بلک فوت (Blackfoot) پیدا شد، که آنها را نه دایناسور، بلکه «اجداد گاومیش‌های کوهان دار آمریکایی»، می‌دانستند و آنها را تقدیس می‌کردند. پس از آن تله‌گذاران خز فرانسوی، در جستجوی پوست‌های بیشتر وارد رودخانه Red Deer (که از پارک استانی دایناسور می‌گذرد) شدند و تعداد زیادی استخوان دایناسور پیدا کردند. خانم وایت‌بون می‌گوید: «آنها با قبیله بلک فوت وارد داد و ستد شدند و بومیان به آنها مناطق مملو از فسیل را نشان دادند و در اوایل دهه 1900، طب شدیدی برای یافتن دایناسورهای بزرگ کانادایی در جریان بود.»

بیش از یک قرن پس از انجام اولین سفرهای اکتشاف فسیل در آلبرتا، اشتیاق به دانستن بیشتر در مورد دایناسورها هیچ نشانه‌ای از فروکش کردن ندارد. برای گاردنر، مطالعه آنها برای درک آینده حیاتی است. او می‌گوید: «ما در سیاره‌ای پویا زندگی می‌کنیم که مستعد رویدادهای انقراض است. ما می‌دانیم که زندگی دوباره باز می‌گردد، اما این بازیگران اصلی نیستند که زمانی بر آن تسلط داشتند. انسان‌ها اکنون تی‌رکس‌های زمانه در سیاره‌ای هستند که شاهد تغییرات بی‌سابقه‌ای است. اتفاقی که برای دایناسورها افتاد باید برای همه ما یک داستان هشدار دهنده باشد.»