در شرایطی که اقتصاد جهانی با تنش‌های تجاری گسترده روبه‌روست و کانادا به‌دنبال راه‌هایی برای تقویت رشد اقتصادی خود می‌گردد، بسیاری از کارشناسان اقتصادی و فعالان حوزه کارآفرینی خواستار بازنگری در یکی از سیاست‌های پیشین فدرال هستند: برنامه ویزای استارت‌آپ (Startup Visa Program – SuV).
این برنامه نخستین‌بار در سال ۲۰۱۳ توسط دولت محافظه‌کار استیون هارپر طراحی شد تا کارآفرینان موفق و برخوردار از سرمایه از سراسر جهان را به کانادا جذب کند. مدل اولیه این ویزا با الهام از یک برنامه موفق در کشور شیلی ایجاد شده بود و هدف آن فراهم کردن مسیر اقامت دائم و حمایت حرفه‌ای از کارآفرینان خارجی از طریق نهادهایی مانند شتاب‌دهنده‌ها (incubators) و مراکز رشد بود.
سهم مهاجران در اقتصاد نوآورانه کانادا
طبق آمار، مهاجران در کانادا به‌مراتب بیشتر از شهروندان متولد کشور دست به کارآفرینی می‌زنند؛ نرخ تأسیس کسب‌وکار در میان مهاجران ۵۰ درصد بیشتر است. این افراد همچنین در ایجاد شغل، صادرات کالا و خدمات، توسعه مالکیت فکری و سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیق و توسعه، نقش برجسته‌ای ایفا می‌کنند.
برنامه ویزای استارت‌آپ با هدف جذب رهبران باانگیزه و باتجربه‌ای طراحی شد که توانایی راه‌اندازی کسب‌وکارهایی موفق و مقیاس‌پذیر در خاک کانادا را داشته باشند. اما این برنامه به مرور زمان با مشکلات متعدد بوروکراتیک، عدم شفافیت، مدت‌زمان بسیار طولانی بررسی پرونده‌ها (در حال حاضر حدود چهار سال) و سوء‌استفاده‌های گسترده مواجه شد. بسیاری از افراد غیرکارآفرین تنها برای مهاجرت به کانادا از این مسیر استفاده کردند و از سوی مشاوران غیرقابل‌اعتماد حمایت می‌شدند که تنها در پی دریافت حق‌الزحمه‌های کلان وکالت بودند.
کاهش ظرفیت به جای اصلاح و توسعه
در سال ۲۰۲۴، دولت لیبرال جاستین ترودو که به‌دلیل افزایش بیش از حد مهاجرت تحت فشار قرار گرفته بود، ظرفیت این برنامه را به شدت کاهش داد. در حالی که تا سال گذشته ۶۰۰۰ متقاضی در سال پذیرش می‌شدند، این رقم برای سال ۲۰۲۵ به ۲۰۰۰ نفر و برای سال‌های ۲۰۲۶ و ۲۰۲۷ به ۱۰۰۰ نفر کاهش یافته است.
از سوی دیگر، تعداد متقاضیان مجاز برای هر نهاد مشاور (موسوم به نهادهای تعیین‌شده) به ۱۰ گروه در سال محدود شده است. این اقدام موجب نارضایتی نهادهای حرفه‌ای و سازمان‌های شتاب‌دهنده‌ای شد که برای توسعه ظرفیت و راهنمایی کارآفرینان مهاجر سرمایه‌گذاری کرده بودند.
به‌گفته فعالان این حوزه، دولت به‌جای اصلاح و بهینه‌سازی برنامه، آن را قربانی ملاحظات سیاسی کرده و در حالی که کشورهای رقیب از جمله استونی، فنلاند، سوئد، سنگاپور و ژاپن به‌طور جدی در پی جذب کارآفرینان بین‌المللی هستند، کانادا در حال عقب‌نشینی است.
رقابت جهانی برای جذب استعداد و سرمایه
در ایالات متحده، دونالد ترامپ طرحی موسوم به «کارت طلایی» پیشنهاد کرده که به مهاجران اقتصادی دارای ۵ میلیون دلار سرمایه، مسیر دریافت شهروندی را ارائه می‌دهد. این مسئله نشان‌دهنده ارزش بالای کارآفرینان ثروتمند و باتجربه در فضای رقابت جهانی است.
از منظر نویسندگان مقاله، کانادا نیاز دارد تا با اعتمادبه‌نفس و همکاری، به عرصه رقابت برای جذب استعدادهای مهاجر بازگردد. دولت آینده، فارغ از وابستگی حزبی، باید با بازبینی رسمی برنامه SuV، بخش‌های موفق را تقویت، افراد سودجو را حذف و ظرفیت رسیدگی به پرونده‌ها را افزایش دهد.
جذب سرمایه‌گذاران؛ فرصتی مغفول‌مانده
پیشنهاد کلیدی در این میان، گسترش برنامه به سمت پذیرش سرمایه‌گذاران مهاجر است. بسیاری از حرفه‌ای‌های موفق، علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای کانادایی هستند اما نمی‌خواهند بار دیگر مسیر سخت تأسیس استارت‌آپ را طی کنند. این افراد، که اغلب سابقه کارآفرینی دارند، می‌توانند با تأمین سرمایه و مشاوره به کسب‌وکارهای فعلی کشور کمک کنند.
طبق گزارش بانک نوا اسکوشیا، حدود یک‌سوم صاحبان کسب‌وکار در کانادا قصد دارند تا سال ۲۰۳۰ شرکت‌های خود را واگذار کنند، در حالی که بسیاری فاقد برنامه جانشینی یا راهبرد رشد هستند. در چنین شرایطی، مهاجران کارآفرین و سرمایه‌گذار می‌توانند نقش مهمی در انتقال نسل مالکیت و نوآوری ایفا کنند.
کانادا برای بازیابی جایگاه خود به‌عنوان مقصد محبوب کارآفرینان مهاجر، باید برنامه ویزای استارت‌آپ را نه تنها حفظ، بلکه با تدبیر اصلاح و گسترش دهد. این رویکرد، فرصتی استثنایی برای تقویت زیست‌بوم نوآوری، افزایش سرمایه‌گذاری و احیای کسب‌وکارهای بومی فراهم می‌سازد.
