در ماه‌های اخیر، جامعه علمی و دانشگاهی ایالات متحده با چالش‌های جدی ناشی از کاهش شدید بودجه و اعمال محدودیت‌های جدید از سوی دولت دونالد ترامپ مواجه شده است. این تغییرات که بر تحقیقات علمی و دانشگاه‌های برتر آمریکا تأثیر گذاشته، می‌تواند باعث مهاجرت نخبگان علمی و دانشگاهی آمریکا به کانادا شود.
برخی از محققان و دانشگاهیان پیش از این تصمیم به مهاجرت به کانادا گرفته‌اند و برخی استان‌ها و سازمان‌های کانادایی نیز در تلاشند تا از این فرصت بهره ببرند. گابریل میلر، رئیس و مدیر اجرایی دانشگاه‌های کانادا، در این زمینه گفت:
هرچه نگرانی‌ها در ایالات متحده افزایش یابد، فرصت بیشتری برای کانادا فراهم می‌شود تا رهبری خود را در جهان به عنوان یک قدرت پژوهشی جهانی تقویت کند.
ایالات متحده همواره یکی از پیشروترین کشورهای جهان در حوزه دانشگاهی و علمی بوده است، اما دولت ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را در قبال مؤسسات علمی و تحقیقاتی اتخاذ کرده است. در ماه‌های اخیر، کاخ سفید بودجه فدرال را به‌شدت کاهش داده و ارتباطات بین‌المللی مؤسسات علمی پیشرو را محدود کرده است.
علاوه بر این، ترامپ با صدور دستورات اجرایی جدید، برخی از سازمان‌های علمی از جمله مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) را مجبور به حذف داده‌های علمی و سانسور اطلاعات کرده است. پژوهشگرانی که تحقیقات آنها با سیاست‌های دولت جدید مغایرت داشته باشد، در معرض بیشترین خطر قرار دارند.
در همین راستا، آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده (EPA) اخیراً قراردادهای حمایتی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار برای پروژه‌های مرتبط با انرژی پاک و تغییرات اقلیمی را لغو کرده است. همچنین، محققان کانادایی که برای دریافت بودجه از ایالات متحده درخواست داده‌اند، ملزم به تأیید عدم وجود عناصر مرتبط با «تنوع، برابری و شمول (DEI)» در تحقیقات خود شده‌اند.
رمی کیریون، دانشمند ارشد استان کبک، در این باره گفت: «این اقدامات نوعی حمله به آزادی علمی دانشگاه‌ها و حق پژوهش آزادانه در هر حوزه‌ای است.»
جذب نخبگان علمی آمریکا توسط دانشگاه‌های کانادایی
در پی این تحولات، برخی از اساتید و محققان آمریکایی تصمیم به انتقال به کانادا گرفته‌اند. جیسون استنلی، استاد فلسفه، اخیراً از دانشگاه ییل به دانشگاه تورنتو منتقل شده است و دلیل این تصمیم را وجود «یک رژیم افراطی راست‌گرا» در دولت ترامپ عنوان کرده است.
همچنین، دو مورخ برجسته دیگر از دانشگاه ییل، تیموتی اسنایدر و مارسی شور، نیز تصمیم گرفته‌اند تا به دانشگاه تورنتو بپیوندند. اسنایدر، نویسنده کتاب‌های پرفروش «راه بی‌قانونی» و «درباره استبداد: ۲۰ درس از قرن بیست‌ویکم» است که به ضرورت مقاومت در برابر حکومت‌های خودکامه پرداخته است.
اگرچه آمار دقیقی از میزان درخواست‌های پژوهشگران آمریکایی برای مهاجرت به کانادا در دست نیست، اما مونا نمر، مشاور ارشد علمی کانادا، اعلام کرده است که دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی این کشور شاهد افزایش علاقه دانشمندان آمریکایی به پیوستن به آنها هستند.
دولت کبک نیز طرحی را برای جذب استعدادهای علمی از ایالات متحده آغاز کرده است. ژان-فرانسوا روبروژ، وزیر مهاجرت کبک، در این زمینه اعلام کرد:
هر بحرانی، فرصتی به همراه دارد.
وی تصریح کرد که کبک به دنبال جذب محققانی است که از رویکرد دولت آمریکا در زمینه تغییرات اقلیمی و محدودیت‌های علمی ناراضی هستند. به گفته رمی کیریون، در کبک آزادی دانشگاهی به‌صورت قانونی تضمین شده است، هرچند این موضوع خود در گذشته موجب جنجال‌هایی شده بود.
علاوه بر کبک، استان‌های دیگری مانند مانیتوبا و بریتیش کلمبیا نیز اقداماتی را برای جذب متخصصان و پژوهشگران از ایالات متحده آغاز کرده‌اند. در همین راستا، جنی ماسی، مدیر یک مؤسسه کاریابی در نیوبرانزویک، اعلام کرد که تنها در صبح روز پس از آغاز دوره جدید ترامپ، ۱۴ درخواست شغلی از سوی اساتید دانشگاهی آمریکایی دریافت کرده است.
با وجود تلاش‌های برخی استان‌ها برای جذب استعدادهای علمی از ایالات متحده، دولت فدرال محدودیت‌هایی را در زمینه پذیرش دانشجویان و مهاجران جدید اعمال کرده است.
در ماه اکتبر، دولت کانادا اعلام کرد که برای کاهش فشار بر بازار مسکن، میزان مهاجرت را کاهش خواهد داد و در سال ۲۰۲۵، بیش از ۴۰ درصد از مهاجران جدید از میان ساکنان موقت موجود در کشور انتخاب خواهند شد.
همچنین، اعمال سقف برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی باعث کاهش درآمد برخی دانشگاه‌ها و لغو برخی برنامه‌های آموزشی شده است که ممکن است بر توانایی آنها در جذب اساتید جدید تأثیر بگذارد.
رمی کیریون تأکید کرد که کانادا باید سرمایه‌گذاری بیشتری برای تسهیل مسیر جذب استعدادهای علمی از ایالات متحده انجام دهد. وی پیشنهاد داد که برنامه‌هایی مانند «کرسی پژوهشی برتر کانادا» که بودجه‌ای ۱۰ میلیون دلاری برای جذب محققان بین‌المللی به دانشگاه‌های کانادا اختصاص می‌دهد، می‌تواند گسترش یابد.
با وجود این تحولات، بحث درباره آزادی آکادمیک در برخی استان‌های کانادا همچنان ادامه دارد.
اوایل این ماه، استان آلبرتا قانونی را تصویب کرد که دانشگاه‌ها را از الزام به دریافت تأییدیه دولت استانی برای انعقاد قرارداد با دولت فدرال معاف می‌کند؛ اقدامی که پس از فشار نهادهای دانشگاهی انجام شد.
در همین حال، در استان نوا اسکوشیا نیز بحث‌هایی درباره قانونی در جریان است که منتقدان آن را تهدیدی برای استقلال مالی دانشگاه‌ها می‌دانند.
با توجه به تحولات اخیر در ایالات متحده، فرصت‌های تازه‌ای برای کانادا جهت تقویت جایگاه خود به عنوان یک قطب جهانی تحقیقات علمی و دانشگاهی فراهم شده است، اما تحقق این امر نیازمند سیاست‌گذاری‌های هدفمند و حمایت پایدار از آزادی علمی و تحقیقاتی خواهد بود.
