بلاتکلیفی ایرانیان در کانادا پس از قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی
تصمیم دولت کانادا برای قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در فهرست گروه‌های تروریستی، زندگی بسیاری از ایرانیانی را که به اجبار دوران خدمت سربازی خود را در این نهاد گذرانده‌اند، در وضعیت بحرانی و نامعلوم قرار داده است.
سروش صالحی، مهندس مکانیک ساکن کلگری، یکی از افرادی است که سال ها برای افشای نقش سپاه در اقدامات سرکوب‌گرانه و شناخته شدن آن به عنوان سازمان تروریستی فعالیت کرده، اکنون خود در خطر اخراج از کانادا قرار گرفته است، چراکه خودش حدود ۱۸ سال پیش به‌عنوان سرباز وظیفه در سپاه انجام وظیفه کرده است؛ اکنون با خطر عدم پذیرش اقامت دائم و اخراج از خاک کانادا مواجه است.
او پس از آن‌که در سال ۲۰۲۰ از سوی ایالات متحده – علی‌رغم شهروندی آمریکایی همسرش – به دلیل عضویت در سازمانی تروریستی، از دریافت ویزا منع شد، در سال ۲۰۲۲ وارد کانادا شد، اکنون و با اجرای سیاست جدید در کانادا، اقامت او در کانادا نیز در خطر قرار گرفته است. او در حال حاضر با ویزای کاری در کشور اقامت دارد.
بر اساس قوانین جدید، ماموران مهاجرت این اختیار را دارند که هرگونه خدمت در سپاه پاسداران – حتی اگر اجباری و بدون نقش فعال بوده باشد – را به‌عنوان اقدام تروریستی قلمداد کنند و به همین دلیل او را اخراج کنند. در موارد متعددی، ایرانیان دارای ویزای کار در کانادا، پس از سال‌ها زندگی، تحصیل یا کار در این کشور، با خطر بازگشت به ایران مواجه شده‌اند.
یکی دیگر از این افراد، مردی به نام مستعار «شاهد» است که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ خدمت سربازی خود را در سپاه گذرانده است. او اکنون در ونکوور با همسر و فرزند پنج‌ساله‌اش زندگی می‌کند. با وجود ارائه مدارک خدمت اجباری و نقش صرفاً غیرنظامی در این دوران، درخواست اقامت دائم او بیش از سه سال است در حالت بررسی باقی مانده و با نامه‌ای مواجه شده که احتمال عدم پذیرش او را به دلیل «عضویت در یک سازمان تروریستی» اعلام کرده است.
همچنین زوجی که هویت‌شان محفوظ مانده، اعلام کرده‌اند که به دلیل نگرانی از خروج و عدم امکان بازگشت به کانادا، از سفر خودداری کرده‌اند و حتی به فکر طلاق برای حفظ اقامت یکی از طرفین افتاده‌اند. آن‌ها اعلام کردند که تصمیم دولت کانادا تمام ابعاد زندگی‌شان، از جمله تشکیل خانواده و خرید خانه را مختل کرده است.
در ایران، روند تعیین محل خدمت سربازان اجباری، به‌صورت تصادفی و بدون امکان انتخاب صورت می‌گیرد. افراد زیادی از جمله فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به‌طور ناخواسته به خدمت در سپاه پاسداران گماشته می‌شوند و اغلب نقشی امنیتی یا نظامی ندارند.
پیش از این، دولت کانادا به رهبری جاستین ترودو با اشاره به وضعیت هزاران سرباز وظیفه، در برابر درخواست‌ها برای قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی مقاومت می‌کرد. اما در سال ۲۰۲۴ و در چهارمین سالگرد سرنگونی پرواز بین‌المللی توسط سپاه، نخست‌وزیر جاستین ترودو تحت فشار این اقدام را انجام داد.
در زمان اعلام رسمی این تصمیم، وزیر دادگستری کانادا تأکید کرد که ارزیابی پرونده‌ها با توجه به نیت، میزان همکاری و سطح مشارکت افراد در فعالیت‌های سپاه صورت خواهد گرفت. اداره مهاجرت نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده که خدمت اجباری به‌تنهایی موجب عدم پذیرش نیست و هر پرونده به‌صورت موردی بررسی خواهد شد.
با این حال، وکلای مهاجرت از جمله صادق بیگدلی در تورنتو، هشدار داده‌اند که نبود دستورالعمل مشخص در زمینه معافیت سربازان وظیفه، عدالت را قربانی کرده و در عمل فرصت را از فعالان حقیقی علیه رژیم ایران می‌گیرد. او تأکید کرده که تنها تعداد محدودی از افراد با سابقه سربازی در سپاه توسط دادگاه‌ها غیرقابل پذیرش اعلام شده‌اند، در حالی‌که بسیاری از نیروهای واقعی امنیتی رژیم بدون مانع در کانادا زندگی می‌کنند.
بی‌تردید، تدوین سازوکاری شفاف برای تمایز میان سربازان وظیفه و اعضای حرفه‌ای سپاه، اکنون به ضرورتی فوری در سیاست مهاجرتی کانادا بدل شده است.
