جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا این هفته در مجلس عوام برای تجلیل از یک کهنه سرباز نازی، عذرخواهی کرد. پیش از آن به همان دلیل رئیس مجلس عوام استعفا داد.
ترودو گفت که همه قانونگذاران «از ایستادن و کف زدن عمیقاً متاسفند، اگرچه ما از این بی‌خبر بودیم»، و افزود که این رویداد آسیبی به یاد میلیون‌ها نفری است که «هدف نسل‌کشی نازی‌ها بودند.»
ترودو همچنین گفت: «هر سال تعداد بازماندگان هولوکاست کمتر و کمتر می‌شود که می‌توانند وحشت‌های آنچه را که تجربه کرده‌اند به اشتراک بگذارند. و بنابراین بر همه ما واجب است که اطمینان حاصل کنیم که هیچ کس آنچه را که اتفاق افتاده فراموش نخواهد کرد.»
اما این بی اطلاعی لحظه‌ای، به یک رسوایی سیاسی پرهزینه تبدیل شده و باعث بررسی مجدد میراث گروه‌های اوکراینی مرتبط با نازی‌ها در کانادا شده است.
در طول جنگ جهانی دوم، اوکراین یکی از میدان‌های اصلی جنگ در جبهه شرقی بود. حدود 4.5 میلیون اوکراینی در ارتش سرخ جنگیدند. تعداد بسیار کمتری، تقریباً 250 هزار نفر با آلمان نازی همسو شدند. برخی از گروه‌ها در زمان‌های مختلف با نیروهای شوروی و آلمان جنگیدند. برخی در کشتار دسته جمعی یهودیان اوکراینی دست داشتند.
یاروسلاو هونکا، کهنه سرباز 98 سالهای که در پارلمان کانادا مورد تجلیل و ستایش قرار گرفت و از او به عنوان «قهرمان» یاد شد، یکی از اعضای لشکر 14 «وافن اس اس» بود، که بعد‌ها به «وافن اس اس گالیسا» نیز معروف شد.
در اواخر جنگ جهانی دوم، این لشکر به عنوان اولین لشکر اوکراینی ارتش ملی اوکراین نیز شناخته می‌شد که در سالهای بعد تأثیری بر پنهان کردن ارتباط آن با رژیم نازی داشت.
ایوان کاتچانوفسکی، دانشمند علوم سیاسی در دانشگاه اتاوا، می‌گوید، پس از جنگ، هزاران نفر از اوکراینی‌ها به کانادا نقل مکان کردند، و بسیاری از کسانی که در وحشت دوران استالینی و قحطی گسترده متعاقب آن زندگی کرده بودند، دیدگاه‌های شدیدا ضد شوروی داشتند، اما پیوند اوکراینی‌ها با نازی‌ها عمدتاً همزمان با شروع جنگ سرد نادیده گرفته شد.
علیرغم ارتباط لشکر گالیسیا با جنایات جنگی، یک بنای یادبود برای بزرگداشت «لشکر اول اوکراین» در بزرگترین گورستان اوکراینی کانادا با عنوان گورستان «سنت ولودیمیر» در اوکویل انتاریو در سال 1988 نصب شد. این بنای یادبود مدت‌ها مورد خشم جوامع لهستانی و یهودی بوده است. در ژوئن 2020 عبارت «یادبود جنگ نازی‌ها» با اسپری بر روی این بنای یادبود نوشته شد.
این گروه و یادبودهای جنگجویان از زیر ذره‌بین فرار کرده بودند، زیرا افراد کمی می‌دانند که لشکر اول اوکراین نام دیگر لشگر وافن اس اس گالیسیا بود. همین یکی از دلایلی بود که به این رسوایی دیپلماتیک انجامید چرا که آنتونی روتا رئیس مجلس عوام که از کهنه سرباز نازی دعوت کرده بود، در واقع نمی‌دانست که برای وافن اس اس جنگیده است.
همچنین در پنج مایلی شمال ادمونتون، مجسمه نیم تنه یک رهبر نظامی اوکراینی رومن شوخویچ بر روی یک ستون سنگی مدت‌هاست که گروه‌های یهودی و لهستانی را خشمگین کرده است. شوخویچ، که برای استقلال اوکراین جنگید، دوشا دوش نازی‌ها جنگیده است و گمان می‌رود عامل قتل‌عام‌ها در وولینیا و شرق گالیسیا بوده باشد.
دیپلمات‌های لهستان و اسرائیلی اخیراً مراسم یادبود رومن شوخویچ را در اوکراین محکوم کردند و مدعی شدند شوخویچ مسئول قتل ده‌ها هزار نفر یهودی و لهستانی «با گلوله، آتش، تجاوز، شکنجه و سایر روش‌های وحشیانه» بوده است.
به گفته دن پانتون در مرکز حامی یهودی Friends of Simon Wiesenthal ، در حالی که بسیاری از کانادایی‌ها ممکن است از شنیدن این نکته که چنین شخصیت‌هایی در کانادا مورد احترام هستند، شگفت‌زده شده باشند، این بناها مدت‌هاست یک «منبع دردناک تنش» برای جامعه یهودی بوده است.
مناقشه بر سر دعوت هونکا همچنین بحث در مورد صدها مظنون جنایتکار جنگی نازی که در کانادا هستند گشوده است.
مارک میلر، وزیر مهاجرت کانادا پیش از عذرخواهی نخست وزیر به خبرنگاران گفت: «کانادا تاریخ بسیار تاریکی در رابطه با نازی‌ها در کانادا دارد. نقطه‌ای در تاریخ ما وجود داشت که ورود [به کانادا] به عنوان یک نازی آسان‌تر از یک فرد یهودی بود. من فکر می‌کنم این تاریخی است که باید به آن پرداخت.»
کمیسیون تحقیق در مورد جنایتکاران جنگی در سال 1985 در کانادا، که در اصطلاح عامیانه به عنوان کمیسیون Deschênes شناخته می‌شود، برای بررسی این نکته تشکیل شد که ببیند آیا کانادا پناه‌گاهی امن برای جنایتکاران نازی است یا خیر. این کمیسیون تا حدی به دلیل گزارش‌هایی مبنی بر تلاش پزشک نازی جوزف منگله (Josef Mengele) برای مهاجرت به کانادا در اوایل دهه 1960 ایجاد شد.
گزارش این کمیسیون مشخص کرد که احتمالاً 240 جنایتکار نازی در کانادا هستند. با این حال در گزارش نهایی آن آمده است: «اتهام جنایات جنگی علیه اعضای لشگر گالیسیا هرگز ثابت نشده است. دولت فدرال تنها چهار نفر را به اتهام جنایات جنگی تحت تعقیب قرار داده است، اما هیچ یک از این تلاش ها به محکومیت ختم نشده است. به دلیل ماهیت محرمانه محتوای گزارش، مشخص نیست که دولت تا چه اندازه از افراد مظنون به جنایات جنگی تحقیق کرده است.»
گروه‌های یهودی برجسته، از جمله مرکز Friends of Simon Wiesenthal ، خواستار انتشار همه سوابق مربوط به پذیرش درخواست مهاجرت سربازان سابق نازی به کانادا شده‌اند.
