زبان جهانی: فیلمی عجیب که کانادا و ایران را به هم پیوند میزند
در کشوری که هم فرانسه و هم انگلیسی زبان رسمی آن است، تنشها بین جوامع زبانی فرانسوی زبان و انگلیسی زبان زیاد است. متیو رنکین، نویسنده و کارگردان کانادایی راه حلی طنز و درعین حال سورئال را برای این اصطکاک فرهنگی مداوم در فیلم جدید خود، «زبان جهانی» ارائه میدهد. این فیلم، کانادایی خیالی را به تصویر میکشد که در آن زبان فارسی به زبان غالب در شهرهای مونترال و وینیپگ بدل میشود و طنز بینفرهنگی را با امانیسم دوست داشتنی در هم میآمیزد.
رنکین با الهام از فیلمهای کلاسیک سینمای ایران مانند «بچههای آسمان» و «بادکنک سفید»، محبت و انسانگرایی کارگردانهایی چون مجید مجیدی و جعفر پناهی را با سبک کمدی منحصربهفرد خود که قبلاً در فیلم «قرن بیستم» به نمایش گذاشته بود، در هم میآمیزد. نتیجه یک ملغمه فرهنگی لذت بخش است که تنوع را گرامی میدارد، در حالی که با طنازی هنجارهای اجتماعی را به سخره میگیرد.
این فیلم به شکلی تحریکآمیز با یک مدرسه ابتدایی در کانادا که به خط فارسی تزئین شده است، آغاز میشود و به جای تصویر ملکه، تصویری از رهبر بومیان متی (Métis)، لوئیس ریل را به نمایش میگذارد، و این سوال برای بینندگان پیش میآید که آیا کشور دچار تحولات شدیدی شده است یا خیر. با این حال، رنکین به سرعت هرگونه بیگانههراسی اولیه را از بین میبرد و مخاطب را به سمت روایت جذاب فیلم که حول گروهی از دانشجویان جوان متمرکز است، هدایت میکند.
روایت فیلم، نگین (با بازی روژینا اسماعیلی) و نازگل (با بازی صبا واحدیوسفی) را در وینیپگ که به تهران هم شباهت دارد دنبال میکند که در حین رفتن به کلاس سنتور خود، یک اسکناس 500 ریالی یخ زده را پیدا میکنند. ماجرای فیلم، آنها را به امید (با بازی سبحان جوادی)، همکلاسی که پس از حمله بوقلمون وحشی عینکش شکسته، میکشاند. کارهای ساده و در عین حال صمیمانه شخصیتها تصویری طنزآمیز و دوست داشتنی از زندگی آنها را ترسیم میکند.
تصویر رنکین از وینیپگ عمداً تیره و تار است، با دیوارهای آجری بژ و مناظر بتونی که از دلتنگی شهریِ فیلم «زمان بازی» (Playtime) ژاک تاتی، فیلمساز فرانسوی الهام گرفته شده است. این صحنهها به شدت با ادب و تعاملات محترمانه شخصیتهای ایرانی در تضاد است و بر جذابیت سورئال فیلم میافزاید. تصویری از کانادا که رنکین در «زبان جهانی» ارائه میکند بعید به نظر میرسد کسی را متقاعد کند که به مانیتوبا نقل مکان کند. کبک هم از نگاه یک بوروکرات پُرخور به تصویر کشیده میشود که با طنز، ناکارآمدی دولت را نقد میکند.
از نظر بصری، زیبایی شناسی فیلم که توسط شرکت فیلمسازی DP Isabelle Stachtchenko ساخته شده است، شباهتهایی به آثار فیلم ساز صاحب سبک وس اندرسون دارد، با کادربندی دقیق و جزئیات الهام گرفته از سینمای کلاسیک. این انتخاب سبک، لحن سورئال بودن و کمدی فیلم را تقویت میکند.
«زبان جهانی» علیرغم ماهیت طنزی که دارد، ادای احترامی صمیمانه به سینمای ایران و کنکاشی در یکپارچگی فرهنگی است. روایت مبتکرانه و سبک بصری منحصربهفرد رنکین، فیلم را به فیلیم برای مخاطبان خاص تبدیل میکند و به پروژههای خلاقانهتر در آینده او اشاره میکند.
«زبان جهانی» (Universal Language) رنکین نه تنها برداشتی طنز از تنشهای دوزبانگی کانادا است، بلکه گرامیداشت تنوع فرهنگی است و مخاطبان را تشویق میکند تا تفاوتها را با قلبی باز و حس شوخ طبعی در آغوش بگیرند.