تهران اعلام کرده است که آماده گفت‌وگو با کانادا برای احیای روابط دیپلماتیک است، روابطی که از سال ۲۰۱۲ متوقف شده‌اند. با این حال، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران تأکید کرده است که گام نخست باید از سوی اتاوا برداشته شود.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران، در یک نشست خبری در تهران در پاسخ به سوال خبرنگار سی بی سی نیوز کانادا گفت: «این روابط به‌صورت یک‌جانبه از سوی کانادا متوقف شد، نه ایران. ما هرگز از این تصمیم استقبال نکردیم زیرا آن را به سود دو ملت نمی‌دانستیم.»
او افزود: «تصمیم‌گیری در این زمینه بر عهده کاناداست و گام نخست باید برداشته شود. کانادا باید تحریم‌ها و محدودیت‌های متعددی را که خود بر روابط دوجانبه اعمال کرده، کنار بگذارد.»
با این حال، دیپلمات‌ها و تحلیل‌گران کانادایی این امر را بعید می‌دانند. دولت محافظه‌کار استیون هارپر در سال ۲۰۱۲ روابط دیپلماتیک با ایران را قطع کرد. حمایت ایران از بشار اسد در سوریه، نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای و نقض مداوم حقوق بشر از جمله دلایل این تصمیم عنوان شدند.
همزمان با تلاش‌های تازه برای احیای مذاکرات هسته‌ای میان تهران و واشینگتن، امیدهایی در میان مردم ایران برای پایان دادن به انزوای بین‌المللی و بحران اقتصادی شکل گرفته است. برخی امیدوارند کشورهایی نظیر کانادا نیز گام‌هایی در جهت بهبود روابط بردارند.
نگاهی به گذشته؛ از سفارت کانادا در تهران تا امید برای بازگشایی دوباره
رسول نماوری، تاجر ایرانی و مالک جدید ساختمان پیشین سفارت کانادا در تهران، از دشواری‌های تجارت در سایه تحریم‌ها سخن گفته است. او می‌گوید: «ما مشکلات زیادی برای صادرات داریم به دلیل این تحریم‌هایی که کشورهای غربی بر ما تحمیل کرده‌اند.»
نماوری با اشاره به برچسب برگ افرا که هنوز بر یکی از پنجره‌های ساختمان سابق سفارت باقی‌مانده، گفت: «ما آن را به‌عنوان میراث روزگار گذشته حفظ کردیم.»
وی اگرچه نمی‌خواهد کانادا دوباره از همین ساختمان استفاده کند، اما خواهان بازگشایی سفارت و تسهیل رفت‌وآمد خانواده‌هاست: «امیدواریم دولت کانادا بازگردد و درها را به‌روی خانواده‌های ایرانی که می‌خواهند خانواده‌شان را ملاقات کنند، باز کند.»
در سوی دیگر، خانواده‌های قربانیان پرواز PS752 به‌شدت با هرگونه عادی‌سازی روابط بدون پاسخ‌گویی ایران مخالفت می‌کنند.
در ژانویه ۲۰۲۰، سپاه پاسداران با شلیک دو موشک، هواپیمای مسافربری اوکراینی را تنها شش دقیقه پس از برخاستن از فرودگاه امام خمینی تهران ساقط کرد. تمامی ۱۷۶ سرنشین آن جان باختند که از میان آن‌ها ۵۵ نفر شهروند کانادا و ۳۰ نفر دارای اقامت دائم بودند.
خسرو ملک، پدر مریم ملک – دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه سنت ماریز کانادا – که در این پرواز جان باخت، می‌گوید: «ما عزیزان‌مان را به دردناک‌ترین شکل ممکن از دست دادیم. و بقایای آن‌ها زیر چرخ‌های بولدوزرهایی که برای جمع‌آوری اجساد آمده بودند، نابود شد.»
او بر این باور است که سقوط هواپیما به‌عمد برای «جلوگیری از تلافی آمریکا» پس از کشته‌شدن قاسم سلیمانی صورت گرفته و پرواز به‌عنوان «سپر انسانی» مورد استفاده قرار گرفته است.
ملک و دیگر خانواده‌ها به دیوان کیفری بین‌المللی درخواست داده‌اند تا این حادثه را به‌عنوان جنایت جنگی بررسی کند. او از دولت کانادا به‌دلیل عدم حمایت قاطع ناامید است.
پاسخ ایران و پیگیری حقوقی کانادا
اسماعیل بقایی در گفت‌وگویی اختصاصی با سی بی سی نیوز گفت اگر در آن زمان روابط دیپلماتیک برقرار بود، امکان گفت‌وگو برای حل‌وفصل بحران وجود داشت. او همچنین کانادا را متهم کرد که از این حادثه به‌عنوان «اهرم فشار سیاسی» علیه ایران استفاده کرده است.
وی افزود: «بیشتر قربانیان ایرانی بودند و ما نیز به‌شدت متأثر شدیم. باید به گفت‌وگوهای محترمانه بازگردیم و ببینیم در این دو یا سه دهه چه بر سر روابط‌مان آمده است.»
در حال حاضر، کانادا به همراه سوئد، بریتانیا و اوکراین از طریق دیوان بین‌المللی دادگستری به دنبال پاسخ‌گویی ایران است. ایران نیز متقابلاً شکایتی مطرح کرده است.
با این حال، برای خانواده‌هایی چون ملک، هیچ بهبودی در روابط بدون تغییرات اساسی در نظام سیاسی ایران قابل پذیرش نیست. او می‌گوید: «نه تنها آن‌ها را از حق زندگی محروم کردند، بلکه ما بازماندگان نیز دیگر حقی برای زندگی نداریم. هرگز نمی‌توانیم شاد باشیم.»
